Era Bodrum Yelken Kulübü tarafından düzenlenen Otokar Tırhandil Cup 2018 Kış Trofesi tüm hızıyla sürüyor. Tırhandil Cup, unutulmaya yüz tutmuş bir geleneğin yeniden dirilişi açısından da önemli bir görev üstleniyor. Tırhandil Cup Organizasyon Komitesi Başkanı Erdem Ağan ile organizasyona dair bir söyleşi gerçekleştirdik.

Tırhandil Cup fikri nasıl doğdu, öyküsünü bizimle paylaşır mısınız?
The Bodrum Cup bu yıl Ekim ayında 30. yılını kutlamaya hazırlanıyor. Bodrum Cup'ta çeşitli boyutlarda, çeşitli tipte tekneler yarışmakta. İçlerinde en zevkli kategori, kazanmaktan çok yarışmanın önemli olduğunu hissettiren “tırhandil” tipi tekneler. Organizasyon içerisinde zamanla bir tırhandil kategorisi oluşturuldu. Biz de neden Tırhandil Cup yapmıyoruz dedik. 2016 yılında gerçekleşen ilk organizasyonumuza Türkiye'nin farklı bölgelerinden gelen, çoğu Bodrum'da imal edilmiş 22 tırhandil iştirak etti. İlk yarışımızda herkesi Kumbahçe’ye davet ettik, 22 tekne kortej halinde sadece ana yelkenlerimizi açarak Halikarnas'a doğru yol aldık. Sahilde toplanan insanlar büyük bir coşkuyla tırhandillerin geçişini izlediler. Tırhandil Cup 2018 Kış Trofesi 6 etaptan oluşuyor. Aralık ayında başladı ve Mayıs’a kadar sürecek. III. Etap mücadelesi hava koşulları engel olmazsa 17-18 Şubat tarihlerinde gerçekleştirilecek. Yarışmacıların çoğu tırhandilci ve aralarında Arkun Demircan, Cüneyt Büyükuçak, Aytuğ Ürer gibi Türkiye'nin en önemli yelkencileri de bulunuyor. Hepsi her teknede yarışıyor ve bu ekipleri daha da iyi hale getiriyor. Örneğin 2 yıl önce ekiplerin teknelerinin yarışma hızı 4.5 knot ise, bu yıl 5.5 knot'a çıktı. Tekneler hem modifiye edildi, hem yelkenleri yenilendi hem de daha iyi yarışır hale geldiler. Geçtiğimiz yıllarda Bosphorus Cup Bodrum'da yapılırken yeterli katılım olmaması sebebiyle biz tırhandilcileri davet ettiler. 8-10 tekne katılıp yarıştık ve plastik teknelerle aynı süratte, aynı orsa açısında giden tırhandilleri insanlara göstermiş olduk. Eskiden küçümsenen tırhandil teknelere şimdi saygı duyuluyor.

Yarış detaylarına değinelim biraz, bir rotanız var mı?
20 rotamız var. Bir gün Orak adası, bir gün Kıstak ya da Karaada coğrafi rotamız olacak şekilde alternatifli rotalar belirliyoruz. Ancak hava koşullarına göre yarışlarımız ertelenebiliyor. Coğrafi Rota Yarışında belli bir noktadan başlanarak başka bir coğrafi noktaya gidilip geri dönülüyor ya da oradan başka bir rotaya da devam edilebiliyor. Şamandıra rota ise, kısa bir alan içerisinde birçok teknenin aynı startı alıp birbirlerinin yol haklarına ve çatışma kurallarına göre yarışmasıdır. Şamandıra rotanın; sosis rota, üçgen rota, trapez rota gibi şekilleri vardır. Ancak coğrafi rotada çatışma durumu pek yaşanmıyor. Belli bir rotada gidip dönüyorsunuz. Şamandıra rotayı yapmamızın en güzel tarafı tekneleri yarışçı yapması ve sürekli taktik geliştirmesidir.

Yarışlara katılım koşulları nelerdir?
Yarışlara Türkiye Yelken Kulüpleri Federasyonu’ndan lisansı bulunanlar katılabilmektedir. Her teknede en az 3 yarışmacı bulunmalıdır.

Ödüllerden bahseder misiniz?
Her ay gerçekleştirilen yarışların özgün tasarımlara sahip ödülleri de oluyor. Bize atalarımızdan kalan bu kültür mirası başlı başına bir ödül ve biz bunu yaşatmaya çalışıyoruz. Basit kupalardan ziyade tırhandil ruhunu yansıtan özgün tasarıma sahip ödüller hazırlıyoruz. Organizasyona her yıl bir tırhandil ustasının ismini vermek gibi bir fikrimiz var. Bu düşüncemizi trofemiz sona erdiğinde paylaşacağız. Tırhandil Cup ile yeni bir çağ başladı. Tırhandil zümrüdüanka kuşu gibi küllerinden doğdu. Herkesin ilgisini çekti ve yeni siparişler gelmeye başladı. İnsanlar herkesin binebildiği plastik teknelerden sıkıldı, objenin bir ruhu olmasını isteyenler de var.

Tırhandil nedir?
Antik çağlardan bugüne önemini koruyan, Akdeniz ve Ege Denizinde yaygın olarak kullanılan tirhandil, kürek ve yelkenle yürütülen ahşap bir teknedir. Adını Antik Grekçe trekhantiri / trechenderi / triakene’denalmış olup “bire/üç” anlamındadır. En önemli özelliği, eninin boyunun üçte biri olması, teknenin inşa ölçülerini belirtmesidir. Baş ve kıç tarafı sivri olup yeke ile kumanda edilir. Yuvarlak gövdesi, geniş karnı ve güvertesi ile yük taşımacılığı, balıkçılık ve sünger avcılığı için ideal bir forma sahiptir. Yelken seyrine uygun, hızlı ve denizci bir teknedir. Üstün manevra kabiliyeti, en/boy arasındaki oranı ve alçak olması nedeniyle kolayca alabora olmamakta, güvenirliği, sağlam yapısı ve denize direnci nedeniyle antik çağda deniz ticaretinin en önemli ve en çok kullanılan taşıtı olmuştur. Homeros’un İlyada ve Odysseia Destanlarında “koca karınlı tekneler” diye ifade ettiği tekneler tırhandil biçiminde olmalıdır. Yunan mitolojisinde altın postu aramaya giden Arganot’ların lideri Iason’un kullandığı teknede gene antik kaynaklara göre tirhandildir. Tarihin ilk babası Halikarnassos’lu Herodotos da seyahatlerini derlediği Herodot Tarihi’nde tirhandillerden bahsetmektedir. Ege ve Akdeniz’deki ticaretin gözbebeği olan tirhandiller neredeyse 2000 yıldır sadece küçük değişiklikler geçirerek günümüze kadar gelmiştir. Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi teşhirinde bulunan, Serçe Limanı Cam Batığına ait tekne 15 m. uzunluğu ve 5.13 m. genişliği ile tirhandil formuna yakın olup, günümüz Bodrum tersanelerinde uygulanan tekniğe benzer olarak inşa edilmiştir. Bodrum’da yapılan ilk tirhandil imalatını, Güllük’te deniz feneri bekçisi olan Namilerin Mehmet, Kalymnos’a giderek Yunanlı ustaların yanında çalışıp, tekniğini öğrendikten sonra yapmış ve büyük bir tirhandil ustası olmuştur. Ardından Namilerin Mehmet’in çırağı olarak yetişen Ziya Güvendiren usta, bu konuda büyük emekler vererek muhteşem tirhandiller inşa etmiştir. Ziya ustanın yetiştirdiği Çolak Erol (Ağan), İsmail Özyurt, Erol Özyurt, Kıvırcık Mustafa, İlkay Mıstık, Mustafa Özkeskin (Hacı), Mahir Top, Mehmet Nami Uyav ve Küçük Ziya tırhandil ustaları olarak Bodrum denizcilik ve süngercilik tarihine adlarını yazdırmışlardır. Günümüzün en meşhur tirhandili de, herhalde efsane süngerci Aksona Mehmet’in, Ziya Usta yapımı olan teknesi Aksona Mancorna’dır.