Çam balı, doğanın kendisidir ve tamamen doğal şartlarda üretilmektedir. Kaynağı Ege ve Akdeniz bölgesinde özellikle Muğla’da el değmemiş ulu çam ormanlarıdır. Dünya çam balı üretiminin yaklaşık %90’ı ülkemizde, ülkemiz çam balı üretiminin de %75-80’lik kısmı Muğla’da gerçekleşmektedir. 

Dünyanın en tatlı, en eski ve en önemli yiyeceğidir bal. Balın sırrına vakıf olmadan önce bu tatlı serüvenin ana kahramanlarını tanımak gerekir… 

Çiçeklerden aldıkları nektarı mücizeye dönüştüren, kusursuz işçilikle dokudukları altıgen peteklerde sunan lezzet ustaları… Doğanın kanatlı mucizeleri, kusursuz bal işçileri, arılar… Söz konusu çam balı olunca işin önemli kısmını üstlenen Basra böceğini unutmak haksızlık olur. Zira çam balı, değişik çam ağacı türleri üzerindeyaşayan Basra böceğinin(Marchalina hellenica) yaşamını devam ettirmek adına ağacın öz suyunu alıp kendi bünyesinde değişikliğe uğratarak salgıladığı bal çiğinin, bal arıları tarafından alınıp işlendikten sonra petek gözlerinde neminin uçurulmasıyla üretilen bir bal çeşidi.

Çam balının rengi, çiçek ballarından daha koyu, viskozitesi daha yüksektir. En önemli özelliği, kıvamı bozulmadan veya uzun süre kristalleşmeden saklanabilmesidir.

Muğla genelinde arıcılık gezginci şartlarda yapılmaktadır, yani polen ve nektar takibi yapılarak yıl içerisinde en az 4-5 yer değiştirilerek yapılan bir arıcılık modeli tercih edilmekte. Muğla arıcılarına ait 1,2 milyon arı kolonisi mevcut. Çam balı üretim döneminde il dışından gelen misafir arıcılarla birlikte yaklaşık olarak 3-3,5 milyon kovan, çam balı üretimi gerçekleşmekte. Bu rakam da ülke arı sayısının %40-45’ine denk gelmektedir. Özetlemek gerekirse; çam balı üretim döneminde ülke arı varlığının neredeyse yarısı Muğla’da çam balı üretimine katılmaktadır.

Muğla bu alandaki iddiasını çam balına “coğrafi işaret” alarak da kanıtlar. Muğla Çam Balı, Muğla İli Arı Yetiştiricileri Birliği’nin (MAYBİR) girişimleri ile tescillenir. Muğla genelinde yıllık çam balı üretimi 20-30 bin ton aralığında gerçekleşmektedir.

Çam balı üretiminde bu denli söz sahibi olunca, dünden bugüne arıcılığın var olan kültürünü  tanıtmak, gelecek nesillere aktarmak ve ülkemiz kültür turizmine hizmet etmek amacıyla Muğla’da MAYBİR’in girişimleri ile Muğla Arıcılık Müzesi de kuruluyor.

Muğla Arıcılık Müzesi'nde arıcıların kullandığı asırlık malzemeler ve bal yapımı maketlerle sergileniyor. Birlik Müdürü Yasin Kırgız ve Ziraat Mühendisi Ayşe Şimşek’in keyifli anlatımıyla eşlik ettiği müze gezisinde balın serüvenine tanık olduk. 

Arıcıların geçmiş dönemlerde balı nasıl hasat ettikleri, peteğin nasıl oluşturulduğu, kovanların hayvan sırtlarında köyden köye taşınarak nasıl arıcılık yapıldığı, arının bal yolculuğunda yaşadıkları zorluklar müzede maketlerle anlatılıyor. Müzedeki akvaryum arıların bal yapım aşamalarını ziyaretçilerin seyretmesine olanak sağlıyor. Müzede ayrıca arıcılık tarihi boyunca üreticilerin kullanmış olduğu toprak körük, burgu, bakır körük, kartal kanadı, oğsak, bal küpleri, el demirleri, karakovan bal bıçağı, kütük kovan vb. arıcılık alet ve malzemeleri yer alıyor.

Müze, arıcılığın dünden bugüne serüvenini ve yaşam tarzını anlatarak, sektörün yanısıra kültür turizmine de hizmet veriyor. Kültür ve Turizm Bakanlığının denetimindeki özel müzeler kapsamında, 230 metrekare alan üzerinde kurulu 118 eserin sergilendiği Muğla Arıcılık Müzesi, Muğla arıcılığını ve dünyaca ünlü çam balını öne çıkarmayı hedefliyor. 

Hafta içi 08.30-17.30 / haftasonu 09:00-14:00 saatleri arasında ziyarete açık olan müzede bal ürünlerinin tanıtımının ve satışının yapıldığı bir alan da bulunuyor.